حسابداری تولیدی چیست؟

حسابداری به دلیل جزئیات بسیاری که دارد، در چند گروه مختلف تقسیم‌بندی شده است. حسابداری تولیدی یکی از مهم‌ترین بخش‌های مالی یک تولیدی محسوب می‌شود که نیاز است به آن به صورت ویژه توجه شود. از ابتدای چرخه تولید یعنی تهیه مواد اولیه مورد نیاز تا فروش کالای نهایی این نوع از حسابداری خود را نشان می‌دهد و می‌تواند یک برآورد دقیق مالی را ارائه دهد. در این مقاله تصمیم داریم حسابداری تولیدی را بررسی کنیم.

حسابداری تولیدی

حسابداری تولیدی یک رویکرد اصولی در حسابداری است که برای ارزیابی عملکرد شرکت‌ها از منظر تولید و عملیات تولیدی استفاده می‌شود. این رویکرد به شرکت‌ها کمک می‌کند تا بتوانند هزینه‌ها و عملکرد خود را از جنبه‌های مختلف تولیدی، مانند بهره‌وری، کیفیت، کمیت و هزینه‌های تولید، تحلیل و ارزیابی کنند. اهداف اصلی حسابداری تولیدی عبارتند از: بهبود عملکرد و بهره‌وری فرایندهای تولیدی، کاهش هزینه‌ها، بهبود کیفیت محصولات و خدمات، و بهره‌گیری بهتر از منابع موجود.

حسابداری تولیدی از ابتدا‌ هزینه‌های تولید را به صورت دقیق پیش‌بینی می‌کند و به مدیر تولیدی کمک می‌کند تا بر قیمت گذاری مدیریت داشته باشد و قیمت محصول نهایی را تعیین می‌کند. علاوه بر محاسبه هزینه‌ها، حسابداری تولیدی در بخش‌های دیگری از مدیریت تولید نیز نقش دارد، از جمله:

1. برنامه‌ریزی و کنترل هزینه‌ها: حسابداری تولیدی برای برنامه‌ریزی، کنترل و پیش‌بینی هزینه‌های تولیدی استفاده می‌شود. این اطلاعات به مدیران کمک می‌کنند تا از طریق برنامه‌ریزی بهینه، هزینه‌ها را کاهش داده و کیفیت و کارایی فرآیندهای تولیدی را افزایش دهند.
2. تصمیم‌گیری‌های استراتژیک: حسابداری تولیدی با ارائه اطلاعات مالی و عملکردی مرتبط با تولید، به تصمیم‌گیران در سطح استراتژیک کمک می‌کند تا در مورد توسعه محصولات جدید، انتخاب فرآیندهای تولیدی و بهبود عملکرد مجموعه‌های تولیدی تصمیم‌گیری کنند.
3. تخصیص منابع: اطلاعات حسابداری تولیدی به مدیران کمک می‌کند تا منابع مالی، انسانی و فیزیکی را به طور بهینه تخصیص دهند. این اطلاعات ممکن است در تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری در تجهیزات جدید، استفاده از زیرپیمانکاران یا استخدام نیروی کار تولیدی مؤثر باشد.

بنابراین، حسابداری تولیدی در فرآیند مدیریت تولید و تصمیم‌گیری‌های مربوط به آن نقش بسزایی دارد و به سازمان‌ها کمک می‌کند که به طور کامل از هزینه‌های تولیدی خود آگاه شوند و بهبودهای لازم را اعمال کنند.

اهمیت حسابداری شرکت‌های تولیدی

اهمیت حسابداری تولیدی به‌گونه ای است که می‌تواند اطلاعاتی را ارائه دهد که مدیران بتوانند توسط آن برای موارد مختلف در کسب و کار خود برنامه ریزی کنند. برنامه ریزی فروش، تعیین مقدار سهام و برنامه ریزی توسعه توسط حسابداری صنعتی پدید می‎آید. هم‌چنین باعث ایجاد هماهنگی در بخش‌های مختلف یک کسب و کار می‌شود

اگر بخش‌های مختلف با هم هماهنگ نباشند، ممکن است هزینه‌‌ها با درآمد نخوانده و کسب و کار با شکست مشکل مواجه شود. حسابداری تولیدی یا صنعتی هم‌چنین باعث تقسیم بندی بودجه خواهد شد، یعنی برای هر تولیدی مشخص می‌‌کند که هر بخش نیاز به چقدر سرمایه برای کار دارد‌.

هم‌چنین از هدر رفت سرمایه و استفاده از آن در جاهایی که نیاز نیست، جلوگیری می‌کند. پس بسیار مهم است که برای این بخش از حسابداری بسیار تلاش کنیم و افراد متخصص را برای این کار قرار دهیم‌.

 

قوانین و استانداردهای حسابداری تولیدی

در واقع استانداردهای حسابداری تولیدی، تفاوتی با حسابداری پایه ندارد و همان 33 قانون که هر حسابدار باید برای انجام امور حسابداری مانند درآمد عملیاتی، صورت وجوه جریان نقد و محاسبه صورت‌های مالی را انجام دهد، برای این حسابداری هم وجود دارد. تمام افرادی که قصد انجام این بخش از حسابداری را دارند باید با این قوانین و تمامی دستورالعمل‌های حسابداری آشنا باشد تا بتواند به بهترین شکل آن‌ها را انجام دهند.

دارایی در حسابداری تولیدی

منظور از دارایی منابعی است که از سود به دست آمده یا از قبل در تولیدی وجود دارد. در این صورت تمامی افراد در شرکت تولیدی از آن سود می‎برند. درآمد نیز به دارایی گفته می‌شود که از فروش محصولات شرکت تولیدی به دست آمده و آن هم برای تمامی افراد شرکت در نظر گرفته می‌شود. اما بحث درباره هزینه‌ها ممکن است کمی مشکل‌‎تر باشد.

در صورت تمایل برای آشنایی کامل با مباحث مالی و حسابداری و متخصص شدن در این زمینه می‌توانید در دوره‌های حسابداری ویژه بازار کار موسسه آموزش همکاران سیستم شرکت کنید.

انواع هزینه در حسابداری تولیدی

هزینه‌های تولید، مجموع هزینه‌هایی است که یک کسب و کار برای تولید یک محصول یا خدمات متحمل می‌شود. عوامل هزینه تولید معمولا شامل نیروی کار، مواد اولیه، تجهیزات، اجاره و سایر منابع یا سربار است. هزینه‌‎ها به طور طبیعی بر ساختار قیمت گذاری یک کسب و کار، جریان نقدی و سود یا زیان ناشی از آن تأثیر می‌گذارد. انواع هزینه‌‎ها در حسابداری تولید به شرح زیر است.

هزینه‌های ثابت

هزینه‌های ثابت درواقع هزینه‌هایی هستند که هرچقدر مقدار خروجی تغییر کند آن‌ها ثابت باقی می‌مانند. یعنی حتی زمانی که تولید صفر باشد باید این هزینه‌ها پرداخت شوند. به عنوان مثال اگر یک رستوران هیچ فروشی در ماه نداشته باشد باید اجاره ماهانه یا سالانه خود را پرداخت کند و هزینه‌های دیگر مانند قبوض مختلف را هم داشته باشد.

نمونه‌های دیگر از هزینه‌های ثابت شامل حقوق و دستمزد و اجاره تجهیزات می‌شود. هزینه‌های ثابت معمولا به زمان محدود شده و فقط مربوط به یک دوره معین ثابت می‌شوند.

هزینه‌‌های مواد اولیه تولیدی

یکی دیگر از هزینه‌های حسابداری تولیدی، مربوط به هزینه‌های مواد اولیه است. این هزینه‌ها معمولا توسط حسابدار محاسبه شده و برای موارد مختلفی مانند قیمت گذاری استفاده می‌شوند. هم‎چنین در ترازنامه نیز این هزینه‌ها باید آورده شود.

هزینه‌های متغیر

هزینه‌های متغیر هزینه‌هایی هستند که با تغییرات سطح تولید تغییر می‌کنند. یعنی با افزایش حجم تولید بالا می‌روند و با کاهش حجم تولید کاهش می‌یابند. اگر حجم تولید صفر باشد، هیچ هزینه متغیری متحمل نمی‌شود.

نمونه‌هایی از هزینه های متغیر عبارتند از کمیسیون فروش، مواد اولیه و هزینه‌های مستقیم نیروی کار. به عنوان مثال، در یک مرکز تولید پوشاک، هزینه‌های متغیر ممکن است شامل مواد خام مورد استفاده در فرآیند تولید و هزینه‌های مستقیم نیروی کار باشد.

هزینه کل

هزینه کل شامل هزینه‌های متغیر و ثابت می‌شود. تمام هزینه‌های انجام شده در فرآیند تولید یا هنگام ارائه خدمات را در نظر می‌گیرد. اطلاع از هزینه کل نیز یکی از مهم‎‌ترین مواردی است که باید در حسابداری تولیدی به آن پرداخته شود.

درآمد شرکت تولیدی در حسابداری تولیدی

درآمدها نیز در حسابداری شرکت تولیدی همچون هزینه‌ها به دو قسمت اصلی تقسیم می‌شوند:

• درآمدهای عملیاتی (اصلی)
• درآمدهای غیر عملیاتی (فرعی)

درآمد حاصل از فروش کالای تولیدی شرکت جزو درآمد عملیاتی و اصلی شرکت است، زیرا هدف تاسیس شرکت کسب سود از طریق فروش این کالاها است.

ولی درآمدهایی که از فروش ضایعات و درآمدهای اتفاقی (مانند سودهای بانکی، جوایز و …) حاصل می‌شود، جزو درآمدهای غیر عملیاتی است.

انواع ثبت حسابداری شرکت تولیدی

در انواع ثبت حسابداری شرکت تولیدی، مواد تهیه‌شده بر اساس اصل بهای تمام‌شده در کار بینی حسابداری صنعتی ثبت می‌گردد، که شامل قیمت خرید و کلیه هزینه‌های عادی تهیه مواد تا زمان صدور مواد از انبار می‌باشد، که این هزینه‌ها می‌تواند شامل هزینه بیمه، حمل، بارگیری و عوارض گمرکی، سود بازرگانی، بازرسی، کنترل و … گردد، که جزء نکات مهم و لازم ‌الاجرا در هر سازمان می‌باشد.

همچنین استفاده از حساب کنترل، که باعث تفکیک و بررسی سهل تر حساب ‌ها می‌شود نیز، از نکات مهم دیگر است. مثلاً هزینه‌های مرتبط با مواد را در حساب کنترل مواد و هزینه‌ های دستمزد را، در حساب کنترل دستمزد و یا هزینه‌های سربار را در حساب کنترل سربار ثبت می‌نمایند.

ثبت حسابداری خرید مواد اولیه

هنگامی سازمان‌ها اقدام به خرید مواد اولیه می‌کنند. ممکن است با دو رویکرد متفاوت مواجه شوند. در زمان ثبت حسابداری خرید مواد اولیه تمام هزینه‌های تهیه مشخص باشد. یا در حالت دوم این هزینه‌ها مشخص نبوده و باید محاسبه گردند.

در ابتدای دوره مالی سازمان‌ها با در نظر گرفتن تجربیات خود در دوره‌های متفاوت، فعالیت‌هایشان یک نرخ واحد برای کلیه هزینه‌های تهیه مواد (حمل، بیمه، بارگیری و …) در نظر گرفته که به آن نرخ پیش‌بینی گفته می‌شود. با واردکردن این مبلغ به قیمت خرید کالاها یک عدد تقریبی به دست می‌آید و زمانی که هزینه‌های واقعی تهیه مواد به دست آمد، از هزینه‌های پیش‌بینی کسر گشته، که در صورت طلبکار بودن به‌حساب تعدیل هزینه تهیه مواد و در صورت بدهکار بودن به‌حساب بهای تمام‌شده کالای فروش رفته تسهیم می‌گردد. که این عمل در بهترین نرم‌افزار حسابداری صنعتی به ‌راحتی قابل ‌دسترس است.

ثبت حسابداری هزینه حقوق و دستمزد و بیمه

نتیجه محاسبات حسابداری هزینه در حقوق و دستمزد و بیمه که شامل دو سند بدهکار و بستانکار بوده و تمامی هزینه‌های پرسنلی، کارکنان سازمان بیمه و مالیات و… می‌باشد، در سندی درج می‌گردد. حال در این میان پارامترهای حقوق در هر سازمان متفاوت بوده و در حسابداری، به‌صورت معین در سرفصل کل هزینه حقوق و دستمزد منظور می‌شود. حقوق کارکرد، حق مسکن، حق اولاد، اضافه‌کار، نوبت‌کاری و … در قسمت بدهکار و جاری کارکنان، مالیات حقوق و دستمزد، سازمان تأمین اجتماعی و… در بخش بستانکاران درج خواهد شد.

نکته:

جمع هزینه حقوق = مبلغ قابل پرداخت به کارکنان + مالیات + حق بیمه + بیمه تکمیل

(معادله کلی سند حقوق و دستمزد) جمع هزینه حقوق – جرائم = حقوق قابل پرداخت + مالیات + انواع حق بیمه + مساعده و علی‌الحساب

ثبت هزینه‌های سربار غیرمستقیم

برای ثبت هزینه‌های سربار غیرمستقیم، که مشترکاً در کل سازمان به مصرف رسیده و جایگاه خاصی برای مصرف آن نمی‌توان برشمرد. مانند هزینه اجاره، استهلاک و حرارت مرکزی، تعمیرات ساختمان کارخانه و… حسابداران روش‌های مختلفی به کار می‌بندند. ثبت هزینه‌های سربار غیرمستقیم در جداسازی و تعیین سودآوری محصولات مختلف و مشخص کردن سهم هر دایره در سود مؤسسه بسیار مؤثر می‌باشد. از این ‌رو می‌توان هزینه‌های سربار را به سه گروه سربار ساخت، سربار اداری و تشکیلاتی و سربار توزیع و فروش، تقسیم نمود.

سربار ساخت، به‌حساب کالای در جریان ساخت منظور می‌گردد و شامل کلیه هزینه‌های تولید، به‌غیراز مواد خام و دستمزد مستقیم است و دارای اصطلاحات دیگری مانند سربار کارخانه، هزینه‌های غیرمستقیم تولید، هزینه‌های عمومی کارخانه نیز می‌باشد. ولی سربار اداری و تشکیلاتی و سربار توزیع و فروش جزء هزینه‌های دوره مالی هستند، که به‌حساب سود و زیان انتقال می‌یابند.

اظهارنامه مالیاتی برای شرکت تولیدی

یکی از مهم‌‎ترین مواردی که برای حسابداری تولیدی و حسابداری که در این زمینه کار می‌کند این است که یک اظهارنامه مالیاتی را در پایان سال تنظیم کرده و تسلیم اداره دارایی و مالیات کنند. این اظهار نامه شامل تمامی هزینه‌ها، استهلاک، سود و زیان شرکت و … است که باید به درستی نوشته شده و مالیات برای آن تعیین شود.

گاهی اوقات اظهارنامه مالیاتی را حسابدار شرکت یا کسب و کار آماده می‌‎کند. اما گاهی بخاطر اینکه یک فرد بی طرف آن را تنظیم کند، به یک حسابرس یا ممیز مالیاتی سپرده می‌شود. در هر صورت باید این اظهارنامه برای هر شرکت یا کسب و کار وجود داشته باشد.

 

وظایف حسابدار شرکت‌های تولیدی

در حسابداری تولیدی وظایف حسابدار دقیقا همان وظایفی است که هر حسابدار دیگر باید انجام دهد؛ این فرد باید دانش آموخته این رشته باشد و با انواع موارد تخصصی برای حسابداری صنعتی یا تولیدی نیز آشنا بوده و به بهترین شکل آن‎ها را انجام دهد.

درواقع می‌توان گفت که حسابدار تولیدی باید تمامی مواردی که در بالا بیان کردیم را انجام دهد و گزارش کاملی از وضعیت هزینه‌ها به مدیر کسب و کار ارائه دهد. هم‏چنین باید برای نوشتن اظهارنامه‌ها نیز به درستی عمل کند و سعی کند حساب‌‎های شرکت تولیدی را تراز نگه داشته و به کاهش هزینه‌‎ها نیز کمک کند.

سخن آخر

در این مقاله به معرفی حسابداری تولیدی و بررسی هزینه های تولید، درآمد شرکت های حسابداری تولیدی و موضوعات مربوط به آن پرداختیم. برای یک واحد تولیدی، حسابداری تولیدی یکی از بهترین و مهم‌ترین مواردی است که باید به آن توجه کرد. شما باید به عنوان یک مدیر یا یک حسابدار، تمامی بخش‌های حسابداری تولیدی را بدانید و به آن‎ها رسیدگی کنید. در انتها امیدواریم این مطالب مفید بوده و توانسته باشد، زوایای مختلف حسابداری تولید را معرفی نماید.