فرار مالیاتی به معنای هرگونه تلاش غیر قانونی برای پرداخت نکردن مالیات است و در اکثر جوامع به عنوان یک جرم مالی شناخته می‌شود. این پدیده در سطوح مختلف از جمله افراد، شرکت‌ها و سازمان‌ها رخ می‌دهد و می‌تواند برای کشورها عوارض جدی اقتصادی و اجتماعی به همراه داشته باشد.
این عملیات معمولا با استفاده از روش‌های مختلفی از جمله تقلب، پنهان‌کاری درآمد و سود، استفاده از شرکت‌های فرعی، انتقال پول به حساب‌های بانکی خارجی انجام می‌شود. فرار مالیاتی تأثیرات منفی بسیاری بر اقتصاد کشور دارد، از جمله کاهش درآمد دولت، کاهش اعتماد عمومی به نظام مالیاتی و افزایش فشار مالی بر شهروندان. لذا دولت‌ها سعی در کنترل و کاهش فرار مالیاتی دارند.
تعریف فرار مالیاتی
فرار مالیاتی به معنای عمدی از پرداخت مالیات است و در اکثر جوامع به عنوان یک جرم مالی شناخته می‌شود. این پدیده، در سطوح مختلف از جمله افراد، شرکت‌ها و سازمان‌ها رخ می‌دهد و می‌تواند برای کشورها عوارض جدی اقتصادی و اجتماعی به همراه‌داشته باشد.
به عبارت دیگر فرار مالیاتی به هرگونه عملیات غیرقانونی یا غیرمشروع اشاره دارد که افراد یا شرکت‌ها در آن به منظور کاهش هزینه‌های مالیاتی، درآمد و سود خود را در شکلی غیرمجاز و غیرقانونی اعلام می‌کنند یا درآمد و سود خود را از مالیات‌ها مستثنی می‌کنند. در واقع فرار مالیاتی به دور زدن مقررات مالیاتی و پرداخت مالیات کمتر از مقدار واقعی درآمد و سود مربوطه است.
علت فرار مالیاتی چیست؟
برخی از عواملی که باعث می‌شوند افراد به این کار روی بیاورند، عبارتند از:
- عدم آگاهی
- بی‌ثباتی مالیاتی
- کاهش هزینه‌ها
- فشار مالی
- فساد و قانون شکنی
- عدم اعتماد به دولت و نظام مالیاتی
- ضعف نظام مالیاتی
در کل، افرادی که از فرار از پرداخت مالیات استفاده می‌کنند، ممکن است از هر شغل و حرفه‌ای باشند و عوامل مختلفی باعث شود تا به فرار از پرداخت مالیات روی بیاورند. با این حال، فرار از پرداخت مالیات یک جرم است و هرگونه اقدام به فرار از پرداخت مالیات، مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرد.
در صورت تمایل برای آشنایی کامل با مباحث مالی و حسابداری و متخصص شدن در این زمینه می‌توانید در دوره‌های حسابداری ویژه بازار کار موسسه آموزش همکاران سیستم شرکت کنید.
فرار از مالیات شامل چه اقداماتی می‌شود؟
در قانون موارد مختلفی درباره اینکه فرار مالیاتی چیست، آورده‌شده‌است و به‌طور خلاصه هر فعالیتی که مانع رسیدن این پول به دولت شود را باید فرار مالیاتی قلمداد کرد که تعدادی از این موارد عبارتند از:
- مخفی کردن حقوق و فعالیت‌های اقتصادی و کمتر نشان دادن درآمد،
- دستکاری کردن قیمت خرید کالای خریداری شده،
- تنظیم کردن معاملات و قراردادهای خود به نام فرد دیگر،
- دستکاری ترازنامه‌ها، حساب‌های سود و زیان سازمان و شرکت،
- عدم ارائه به موقع ترازنامه و اظهارنامه مالیاتی،
- هرگونه پنهان کردن دیتاهای مالی از دید کارشناسان و ماموران سازمان امور مالیاتی،
- عدم پرداخت مالیات در مهلت قانونی،
- بهره بردن از کارت بازرگانی دیگران به نفع خود،
- جلوه‌دادن اینکه فعالیات‌های اقتصادی شما شامل معافیت مالیاتی است.
جرم فرار مالیاتی در قانون اساسی
در بسیاری از کشورها، فرار مالیاتی به عنوان یک جرم در قانون اساسی ذکر شده است. با تعیین فرار مالیاتی به عنوان جرم در قانون اساسی، دولت‌ها سعی در جلوگیری از این جرم دارند و مجازات‌های سخت‌تری برای افرادی که از آن استفاده می‌کنند، تعیین می‌شود. در کل، تشدید نظارت، ارتقای آگاهی و آموزش، تشدید مجازات‌ها، اصلاح قوانین مالیاتی و همکاری بین المللی، از جمله روش‌هایی هستند که برای کاهش فرار و حفظ عدالت مالیاتی، دولت‌ها اتخاذ می‌کنند.
در ایران در ماده 201 قانون مالیات‌های مستقیم 1380 و در ماده 274 اصلاحیه قانون مزبور مصوب 1394 این پدیده اقتصادی را جرم‌انگاری و کیفر حبس برای آن مشخص کرده است. بر این اساس در ماده201 همین قانون نوشته‌شده‌که:
“هرگاه مؤدی مالیات به قصد فرار از پرداخت، عمدا به ترازنامه و حساب سود و زیان یا به دفاتر و اسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات، ملاک هستند و برخلاف حقیقت تهیه و تنظیم شده، استناد نماید یا برای سه سال متوالی از تسلیم اظهارنامه مالیاتی و ترازنامه و حساب سود و زیان خودداری کند، مجرم شناخته می‌شود.”
در برخی از کشورها نیز مجازات حبس تا 5 سال در نظر گرفته شده است.
فرار مالیاتی بانک‌ها چیست؟
فرار مالیاتی، تنها مختص اشخاص، شرکت‌ها و ادارات دولتی نیست، بلکه بانک ها نیز می‌توانند مرتکب فرار مالیاتی شوند. دقت کنید که بانک‌ها می‌توانند برای جلب نظر مشتریان بیشتر، سودی بیشتر از نرخ مقرر بهره‌بانکی به آن‌ها پرداخت کنند. اما مطابق با قانون اساسی باید مالیات پرداخت کنند. در صورتی که از پرداخت این مالیات سرباز زنند، مجرم بوده و باید مراحل قانونی را طی کنند.
مجازات فرار مالیاتی چیست؟
مجازات فرار مالیاتی در هر کشور ممکن است متفاوت باشد، اما در بسیاری از کشورها، مجازات‌های سختی برای افرادی که از فرار مالیاتی استفاده‌می‌کنند، تعیین شده‌است. این مجازات‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- جریمه: برای افرادی که از فرار مالیاتی استفاده می‌کنند، جریمه‌های سنگینی تعیین می‌شود که ممکن است به مبالغ بسیار بالا برسد.
- تعلیق حقوق و مزایا: برخی کشورها ممکن است تعلیق حقوق و مزایای افرادی که از فرار مالیاتی استفاده‌می‌کنند، تعلیق شود تا آن‌ها به پرداخت مالیات اجباری شوند.
- جرم و مجازات کیفری: در بسیاری از کشورها، فرار مالیاتی به عنوان جرم محسوب می‌شود و مجازات‌های‌کیفری برای افرادی که از آن استفاده می‌کنند، تعیین شده‌است. این مجازات‌ها می‌توانند شامل حبس، پرداخت جریمه‌های سنگین و حتی تبعیض در دسترسی به برخی خدمات دولتی باشد.
- اعمال محدودیت‌های مالیاتی: برای افرادی که از فرار مالیاتی استفاده می‌کنند، ممکن است محدودیت‌هایی برای دسترسی به برخی خدمات دولتی و حتی تعلیق یا لغو مجوزهای کسب و کار تعیین شود.
در کل، مجازات‌های فرار مالیاتی در هر کشور متفاوت است و به عواملی مانند قوانین، نحوه تعامل دولت با فرار مالیاتی و میزان خسارت‌های به دولت وارد شده بستگی دارد. به همین دلیل، برای جلوگیری از فرار مالیاتی، دولت‌ها باید قوانین مالیاتی را به‌روز کنند و مجازات‌های سختی را برای افرادی که از فرار مالیاتی استفاده می‌کنند، تعیین کنند تا افراد از این کار منع شوند و درآمدهای مالیاتی خود را به درستی اعلام کنند.
مجازات فرار مالیاتی در ایران
در ایران مجازات عدم پرداخت مالیات از 3 ماه تا یک سال حبس تعزیری است. بنابراین، اگر فردی در ابتدای ارتکاب به‌جرایم مالیاتی باشد و پیش از آنکه این جرم‌ها کشف شود، به‌میل خود آن را اعلام کند و اسناد و مدارک لازم را اصلاح کند، تعقیب کیفری نخواهد شد. اما بعد از کشف جرم، به مجازات فرار مالیاتی و شروع به جرم فرار مالیاتی از 3 ماه تا یک سال حبس تعزیری محکوم خواهد شد. در صورتی که در جریان تعقیب کیفری و قبل از صدور حکم قطعی به جرم خود جهت راهنمایی مأمور قانون اقرار کند، مشمول تخفیف مجازات خواهد داشت.
عواقب فرار مالیاتی
فرار مالیاتی عواقب جدی اقتصادی و اجتماعی را به همراه دارد. در این راستا، برخی از عواقب آن عبارتند از:
- کاهش درآمد دولت: با فرار مالیاتی، درآمد دولت کاهش می‌یابد. که در نتیجه باعث کاهش بودجه عمومی، کاهش امکانات و خدمات عمومی و حتی افزایش بدهی دولت می‌شود.
- نامشروع شدن کسب و کار: فرار مالیاتی باعث می‌شود که کسب و کارها نامشروع و غیرقانونی شوند. در نتیجه باعث می‌شود تا با مشکلات قانونی و مالی روبرو شوند.
- افزایش بار مالیاتی برای سایر افراد: با این کار، بار مالیاتی بر دیگر افراد افزایش می‌یابد که باعث نارضایتی آنان و حتی رویارویی با آن‌ها می‌شود.
- کاهش اعتماد عمومی: این امر باعث کاهش اعتماد عمومی به دولت و نظام مالی می‌شود که در نتیجه باعث افزایش فساد، نامشروعی و عدم اطمینان در اقتصاد کشور می‌شود.
روش‌های مبارزه با فرار مالیاتی
برای مبارزه با این مورد، دولت‌ها می‌توانند از روش‌های مختلفی استفاده کنند که به برخی از آن‌ها می‌توان اشاره کرد:
- تشدید قوانین مالیاتی: تشدید قوانین و مقررات مالیاتی و افزایش جرایم مالی، می‌تواند به کاهش آن کمک کند.
- افزایش شفافیت مالیاتی: افزایش شفافیت و اطلاع رسانی درباره‌مالیات، می‌تواند به‌افزایش اعتماد عمومی به‌دولت و نظام مالیاتی کمک کند.
- کاهش فشار مالیاتی: کاهش فشار مالیاتی برای افراد و شرکت‌ها می‌تواند به پرداخت مشروع مالیات کمک کند.
- اصلاح قوانین مالیاتی: دولت‌ها باید قوانین مالیاتی را اصلاح کنند و رویکردی سیستمی به مالیات‌ها داشته باشند.
- ارتقای آموزش و اطلاع‌رسانی: ارتقای سطح آموزش و اطلاع‌رسانی در مورد قوانین و مقررات مالیاتی و عواقب فرار مالیاتی، می‌تواند به کاهش آن کمک کند.
- همکاری بین کشورها: همکاری و تعاون بین کشورها در این زمینه، می‌تواند به کاهش آن در سطح جهانی کمک کند.
سامانه گزارش فرار مالیاتی چیست؟
با توجه‌به‌حجم بالای فرار مالیاتی در کشور، سامانه‌ای برای گزارش این مورد راه‌اندازی شده‌که افراد، از طریق این سامانه، می‌توانند اقدام به گزارش جرم فرار مالیاتی کنند. برای ارائه این گزارش، می‌توانید از آدرس https://www.intamedia.ir/tax-fraud-report استفاده کنید. شهروندان در هنگام تکمیل این فرم، نیازی به‌اعلام مشخصات فردی خود ندارند و صرفا کادر مربوط به‌نام شخص مورد نظر را باید تکمیل نمایند و اگر مستنداتی در این خصوص دارند، باید به‌این فرم الصاق نمایند.
جمع بندی
فرار مالیاتی برای کشورها عوارض جدی اقتصادی و اجتماعی به‌همراه‌دارد. برای مبارزه‌با آن، نیاز است که دولت‌ها از روش‌های مختلفی استفاده‌کنند که افزایش شفافیت مالیاتی، تشدید قوانین مالیاتی و افزایش آگاهی و آموزش در مورد مالیات، به‌دستیابی به‌این هدف کمک کند. باتوجه‌به‌مجازات فرار از مالیات که در بالا به‌آن اشاره‌کردیم، امیدواریم شفافیت و عدالت برای همه، به‌طور یکسان اجرا شود و کسانی که بیشترین فساد مالی را رقم می‌زنند، توسط دولت مجازات شوند.