حسابداری پیمانکاری یکی از انواع حسابداری است که در آن یک قرارداد معتبر بین کارفرما و پیمانکار برای به پایان رساندن یک پروژه بزرگ بسته می‌شود و شامل چند مرحله است. قراردادهای پیمانکاری و اجرای آنها از اهمیت زیادی برخوردار است و تمام درآمدها و هزینه‌های مربوط به این قرارداد باید محاسبه شوند. با بیشتر شدن صنایع، پیمانکاری جزئی از زنجیره تولید شده و صنعت های مختلف به آن وابسته اند.
برای این که با این شاخه از حسابداری آشنا شوید و وظایف یک حسابدار را در این زمینه بررسی کنید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
حسابداری پیمانکاری چیست؟
در تعریف حسابداری پیمانکاری می‌توان گفت که پیمانکاری در واقع تعهد و مسئولیت پذیری در قبال یک پروژه است. قراردادهای پیمانکاری و اجرای آنها برای طرفین قرارداد، یعنی کارفرما و پیمانکار اهمیت زیادی دارد. پیمانکاران معمولا در زمینه‌های مختلفی از جمله ساختمانی، عمرانی، راه و ترابری، صنعت و معدن، تاسیسات، ارتباطات، نفت و گاز و موارد دیگر فعالیت می‌کنند.
حسابداری پیمانکاری یکی از مهم‌ترین شاخه‌های علم حسابداری است که حسابدار صورت‌های مالی را در پروژه‌های پیمانکاری بررسی می‌کند. پیمانکار یا شرکت پیمانکاری، فرد یا گروهی هستند که مهارت، اطلاعات، دانش و روابط خوبی در زمینه مورد نظر دارند. برای انتخاب پیمانکار از روشی به نام مناقصه استفاده می‌شود.
تمام فعالیت‌های پیمانکاران باید محاسبه شوند. سیستم اطلاعات حسابداری در شرکت‌های پیمانکاری، اطلاعات مالی گوناگونی را در اختیار استفاده کنندگان این نوع اطلاعات، به ویژه مدیران هر سازمان قرار می‌دهد. پیمانکاران به حسابداری نیاز دارند که اصطلاحا به آن حسابدار پیمانکاری میگویند. این حسابدار، باید اطلاعات کافی در خصوص قوانین قراردادهای پیمانکاری، پیمان‌های ارزی و قوانین مالیاتی داشته باشد. سیستم پیمانکاری به عنوان یکی از ماژول‌های یک سیستم حسابداری به صورت مستقل، عملیات مربوط به پروژه‌ها و قراردادها را از دید پیمانکار پیش خواهد برد.
دلیل اهمیت حسابداری پیمانکاری چیست؟
وقتی بین کارفرما و پیمانکار برای انجام یک پروژه قراردادی بسته می‌شود، هر دو طرف در قبال هم تعهداتی دارند که موظف هستند آنها رعایت کنند. به همین دلیل حسابداری پیمانکاری اهمیت ویژه‌ای دارد و این موضوع ضروریت محاسبه و مدیریت هزینه‌ها را نشان می‌دهد.
ارکان اصلی و اصطلاحات حسابداری پیمانکاری
در این شاخه، ارکان و اصطلاحاتی وجود دارد که برخی از آنها را در ادامه با هم بررسی می‌کنیم.
- قرارداد: توافق بین کارفرما و پیمانکار است که منشا تعهد و التزام برای طرفین خواهد بود.
- کارفرما: به اشخاص حقیق یا حقوقی گفته می‌شود که اجرای پروژه را به پیمانکار واگذار می‌کند. کارفرما منابع مالی را نیز تامین خواهد کرد.
- پیمانکار: شخصی حقیقی یا حقوقی که مسئولیت اجرای کامل عملیات موضوع پیمان را به عهده گرفته و طرف دیگر امضا می‌باشد.
- شاخص: شاخص عددی است که قیمت هر دوره نسبت به دوره پایه را به صورت درصدی مشخص می‌کند.
- ناظر مقیم: به ناظری که کارفرما به صورت کتبی به پیمانکار معرفی کرده است ناظر مقیم گفته می‌شود.
شرح وظایف حسابدار پیمانکاری چیست؟
کسانی که در این شاخه از حسابداری مشغول به کار هستند، متناسب با اندازه و سطح شرکت، وظایف مشخصی دارند. انجام امور اولیه حسابداری و رسیدگی به حساب‌های مالی، ابتدایی ترین کاری است که آنها باید انجام دهند. تعدادی از عملیات‌های حسابداری باید قبل از شروع پروژه انجام شوند. برخی از این فعالیت‌ها عبارتند از:
- ثبت هزینه‌ها
- تفکیک پروژه نسبت به هزینه آنها
- ثبت دفاتر قانونی پیمانکاری
- ثبت اسناد تنخواه
- ثبت پیش دریافت‌ها
- طراحی کدینگ حساب‌ها
- ثبت ضمانت‌نامه‌های دریافتی و پرداختی
- انتخاب روش حسابداری
مسئولیت‌های حسابداری پیمانکاری به همین جا ختم نخواهد شد. حسابدار کسی است که باید لیست مخارج و هزینه‌ها را به کارفرما گزارش دهد. این حسابدار موظف است تا لیست بدهکاران و بستانکاران را براساس تفکیک پروژه به پیمانکار ارائه دهد و باید کنترل ورود و خروج انبار را هم داشته باشد.
روش های حسابداری پیمانکاری
تفکیک و خصوصی کردن درآمد و هزینه‌های پروژه یکی از موارد مهم در پیمانکاری محسوب می‌شود. روش‌های این نوع از حسابداری به دو دسته تقسیم می‌شود. پرداخت هزینه‌ها و مخارج توسط کارفرما باید با در نظر گرفتن این روش‌ها صورت گیرد. این روش‌ها عبارتند از:
- روش کارتکمیل‌شده
- روش درصد پیشرفت کار
حسابداری پیمانکاری روش کار تکمیلشده
در این روش، همه اتفاقات مانند سود و زیان و موارد دیگر بعد از پایان پروژه محاسبه می‌شود و در این مرحله همه محاسبات طبق مدارک و شواهد انجام می‌شود. به عبارت دیگر درآمد و سود ناخالص پیمان به یکباره به کارفرما ارائه شده و از او دریافت می‌شود. دریافت هزینه‌ها می‌تواند پس از اتمام پروژه یا انجام بخش عمده‌ای از آن انجام شود.
مزیت این روش این است که سود ناخالص پیمان زمانی تعیین می‌شود که پروژه تمام شده باشد. اما در قراردادهای بلند مدت که سود ناخالص پیمان چند سال در یک سال مالی پرداخت می‌شود، امکان بروز ضریب مالیاتی برای پیمانکار وجود دارد.
حسابداران باید با در نظرگرفتن شرایط و ویژگی‌های پروژه، روش محاسبه هزینه‌ها را تعیین کنند.
حسابداری پیمانکاری براساس درصد پیشرفت کار
در روش حسابداری پیمانکاری براساس درصد پیشرفت کار، پیمانکار می‌بایست لیستی از هزینه‌ها را در زمان مشخص به کارفرما گزارش دهد. در این روش براساس درصد پیشرفت کار، تمام اتفاقات مرحله‌ای انجام می‌شود و سود و زیان طبق درصد پیشرفت کار به دست می‌آید. سود نهایی برطبق هزینه‌های پیش‌بینی شده محاسبه می‌شود. سود ناخالص پیمان هم باید در پایان هر دوره مالی به هزینه‌ها اضافه گردد.
در این نوع قرارداد کارفرما تعهد می‌دهد که هزینه‌ها را مطابق با نرخ‌های توافق شده در قرارداد پرداخت کند. مزیت این روش برای کارفرما آن است که از اتمام پروژه توسط پیمانکار مطمئن می‌شود. علاوه بر آن کارفرما ملزم به پرداخت یکباره تمامی هزینه‌های پروژه نیست. پیمانکار هم با استفاده از این روش ریسک نوسانات بازار ارز و تغییر قیمت‌ها را کاهش می‌دهد.
شرکت پیمانکاری چیست؟
عبارت پیمانکار به شخص حقیقی یا حقوقی گفته می‌شود که مسئولیت‌هایی را بر عهده دارد. شرکت پیمانکاری فعالیت‌هایی مانند ساخت، اجرا، تهیه، نصب و حمل و نقل را انجام می‌دهد و می‌توانند پروژه‌های مختلف را قبول کنند. به طور معمول کارفرما، فردی را به عنوان ناظر بر کار پیمانکار مشخص می‌کند. حسابداری این نوع از شرکت ها به چند دسته مختلف تقسیم بندی می‌شود که عبارتند از:
- ساختمان
- راه و ترابری
- صنعت و معدن
- تاسیسات و تجهیزات
- کشاورزی
- آب
- مرمت آثار باستانی
- کاوش‌های زمینی
- ارتباطات
- نفت و گاز
- نیرو
مراحل حسابداری یک شرکت پیمانکاری
مراحل حسابداری شرکت های پیمانکاری عبارتند از:
- طرح اولیه
- ارجاع به پیمانکار
- بستن قرارداد با پیمانکار
- اجرای کار
- پایان پروژه
انواع قراردادهای حسابداری پیمانکاری
برای بستن قرارداد پیمانکاری، نوع قرارداد متناسب با نوع شرکت و فعالیت مجموعه، پروژه، نحوه پرداخت هزینه و موارد دیگر متفاوت خواهد بود. این قرادادها عبارتند از:
- قرارداد دائمی
- قرارداد پرداخت کلی
- قرارداد ساخت و توسعه
- قرارداد طراحی و ساخت
- قرارداد مدیریت پروژه
- قرارداد مدیریتی
- قرارداد سنجشی
برای هر یک از این قراردادها، معاملات مالی و اسناد مختلفی وجود دارد و شرکت های پیمانکاری می‌بایست با انواع آن آشنا باشند.
صنعت پیمانکاری حسابداری چه ویژگی هایی دارد؟
این صنعت مانند هر صنعت دیگری یکسری ویژگی های منحصر به خود دارد که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.
- قرارداد پیمانکاری پس از انجام مناقصه یا توافق قیمت با پیمانکار بسته خواهد شد.
- هر قرارداد پیمانکاری به ساخته شدن یک دارایی ختم می‌شود.
- با عقد قرارداد، اجرای طرح به پیمانکار واگذار می شود.
- فعالیت های پیمانکاری فعالیت های تولیدی محسوب می شوند اما مکان اجرای آنها کارخانه ها نمی باشند و کارفرما محل آن را تعیین می‌کند.
- مبلغ قرارداد به تدریج و طی انجام طرح، با تنظیم صورت وضعیت به پیمانکار پرداخت می شود.
- کلیه مخارج اجرای طرح برعهده پیمانکار است، اما تمام امور و تدارکات انجام شده متعلق به کارفرما است.
- مخارج پیمان و مبلغ صورت وضعیت ها در طول اجرای طرح انباشته شده و امور مدیریت و حسابداری و حسابرسی قرارداد را دشوار می‌کند.
آموزش حسابداری پیمانکاری
تنها آشنایی با حسابداری پیمانکاری برای ورود به بازار کار این صنعت کافی نیست و شما اگر قصد دارید در این حوزه مشغول به کار شوید، می‌بایست در دوره آموزش حسابداری پیمانکاری شرکت کنید. شرکت در دوره‌های حسابداری موسسه پژوهش و آموزش همکاران سیستم مهارت‌ها و توانایی های شما را افزایش می‌دهد.
موسسه همکاران سیستم به صورت تخصصی دوره‌های جامع حسابداری مانند حسابداری پیمانکاری را برگزار می‌کند و شما در پایان دوره می‌توانید با شرکت در آزمون، گواهینامه معتبر دریافت کنید. سرفصل این دوره شامل مباحث اولیه، مبانی حقوقی قراردادها، استانداردهای حسابداری، پیمانکاری ارزی، مدیریت هزینه در پیمانکاری، مدیریت ریسک پروژه‌ها و قانون کار و تامین اجتماعی است.
سخن آخر
حسابداری پیمانکاری یکی از انواع حسابداری است که در آن تمامی امور مالی شرکت برای پروژه‌ها و ساخت‌وسازها باید دسته‌بندی شوند و 3 رکن اصلی دارد که آنها عبارتند از: کارفرما، پیمانکار و قرارداد.
شاخه حسابداری پیمانکاری از پیچیده‌ترین شاخه‌های علم حسابداری است که اهمیت ویژه‌ای دارد. شرکت‌های پیمانکاری معمولا شرکت‌های متخصص و باتجربه‌ای هستند که اکثرا خدمات آنها در حوزه ساخت و ساز است. برای ورود به بازارکار حسابداری و شرکت در دوره‌های جامع پرورش کارشناس حسابدار با کارشناسان ما در واحد فروش موسسه آموزش همکاران سیستم در ارتباط باشید.