IFRS چیست؟

استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی یا IFRS (International Financial Reporting Standards) مجموعه‌ای از اصول و دستورالعمل‌هایی هستند که تعیین می‌کنند شرکت‌ها چگونه باید صورت‌های مالی خود را تهیه و ارائه کنند. هدف از این استانداردها ساده است: اینکه گزارش‌های مالی شرکت‌ها در کشورهای مختلف، به زبان واحد و قابل‌مقایسه نوشته شوند.

وقتی شرکتی بر اساس IFRS گزارش می‌دهد، سرمایه‌گذاران، بانک‌ها، حسابرسان و حتی شرکت‌های هم‌گروه در کشورهای دیگر می‌توانند عملکرد مالی آن را راحت‌تر درک کنند. در واقع، IFRS زبان مشترک دنیای مالی است.

برای حسابداران و مدیران مالی، شناخت این استانداردها فقط به معنی آشنایی با چند قاعده‌ی جدید نیست؛ بلکه یعنی یاد گرفتن اینکه چگونه صورت‌های مالی را طوری بنویسند که در سطح جهانی قابل فهم و قابل اعتماد باشد. به همین دلیل، شرکت‌های بزرگ در ایران و جهان به سمت پیاده‌سازی این استاندارد حرکت کرده‌اند تا گزارش‌هایشان با معیارهای بین‌المللی هم‌خوان شود و بتوانند سرمایه‌گذار خارجی جذب کنند.

مزایا و معایب پذیرش IFRS ؟

با پذیرش IFRS، یک شرکت می‌تواند صورت‌های مالی خود را با اصول مشابه به شرکت‌های رقیب خارجی ارائه کند.

در نتیجه قابلیت مقایسه بین اطلاعات این شرکت‌ها وجود داشته و علاوه بر آن شرکت‌های مادری که شرکت‌های تابعه آنها در سایر کشورهایی وجود دارند که IFRS را پذیرفته‌اند قادر خواهند بود تا یک زبان مشترک حسابداری داشته باشند. همچنین بکارگیری IFRS می‌تواند برای شرکت‌هایی که قصد افزایش سرمایه‌گذاری خارجی خود را دارند، سودمند باشد.

با وجود اعتقاد برخی بر ضرورت پذیرش جهانی IFRS، عده‌ای بر این باورند که پذیرش کامل IFRS موجب کاهش کیفیت گزارش‌دهی‌ های مالی خواهد شد و این تصور وجود دارد که تحمل هزینه های بالای تغییر استاندارد داخلی به IFRS، مزایای بالایی را ایجاد نخواهد کرد.

IFRS چه تأثیری بر کار حسابدار دارد؟

پیاده‌سازی IFRS برای حسابدار فقط تغییر قالب گزارش‌ها نیست؛ در واقع، نوع نگاه او به داده‌های مالی را تغییر می‌دهد. در این رویکرد، حسابدار دیگر صرفا ثبت‌کننده‌ی تراکنش‌ها نیست، بلکه تحلیل‌گر ارزش و واقعیت اقتصادی رویدادهاست.

در چارچوب  این استانداردها، چند تفاوت مهم در روش کار حسابداران به وجود می‌آید:

• شناسایی درآمد و هزینه: در IFRS، درآمد زمانی شناسایی می‌شود که واقعا تحقق پیدا کرده، نه صرفا وقتی فاکتور صادر می‌شود. این یعنی حسابدار باید فراتر از تاریخ صدور اسناد، منطق اقتصادی معامله را هم در نظر بگیرد.
• ارزش‌گذاری دارایی‌ها و بدهی‌ها: به جای تکیه بر بهای تمام‌شده تاریخی، IFRS  بر ارزش منصفانه (Fair Value) تأکید دارد. بنابراین حسابدار باید بتواند دارایی‌ها را بر اساس ارزش روز یا شرایط بازار بازبینی کند.
• افشا و شفافیت اطلاعات: در گزارش‌های مالی مبتنی بر این استانداردها، توضیحات و یادداشت‌های همراه اهمیت زیادی دارند. این یادداشت‌ها برای کاربران صورت‌های مالی تصویر واضح‌تری از وضعیت شرکت فراهم می‌کنند.

تفاوت IFRS با استانداردهای حسابداری ایران یا  GAAP

اگرچه استانداردهای حسابداری ایران در بسیاری از بخش‌ها با IFRS هم‌راستا هستند، اما تفاوت در رویکرد و عمق قضاوت حرفه‌ای باعث می‌شود نتایج نهایی در صورت‌های مالی متفاوت باشد.

IFRS بیش از آن‌که مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های جزئی باشد، مجموعه‌ای از اصول کلی است که حسابدار باید آن‌ها را بر اساس منطق اقتصادی هر رویداد تفسیر کند.

برای مثال:

• تحقیق و توسعه (R&D): در استانداردهای ایران، کل مخارج تحقیق و توسعه معمولا در همان سال وقوع به‌عنوان هزینه شناسایی می‌شود. اما در  IFRS، بخشی از هزینه‌های توسعه اگر منجر به خلق یک دارایی نامشهود شود، به‌عنوان سرمایه‌گذاری شناسایی می‌شود.
• استهلاک دارایی‌ها: در استاندارد ایران، روش‌های محاسبه استهلاک (مثل خط مستقیم یا نزولی) بر اساس جداول مالیاتی تعیین می‌شوند. ولی در  IFRS، استهلاک باید بر پایه‌ی عمر مفید واقعی و الگوی مصرف دارایی محاسبه شود.
• افشا و گزارشگری: در استاندارد داخلی، معمولا تمرکز بر اعداد و جداول است. اما این استانداردها به افشای اطلاعات کیفی نیز اهمیت می‌دهند؛ مثلا توضیح درباره‌ی فرضیات مدیریتی یا ریسک‌های مالی شرکت.

• در سطح مفاهیم کلی

تدوین کنندگان IFRS برای  بالا بردن شرایط سازگاری استانداردها با شرایط کشورهای مختلف بیشتر بر اصول و مفاهیم کلی تاکید کرده‌اند در حالیکه استانداردهای حسابداری جاری بیشتر به جزییات پرداخته‌اند.

• در سطح استانداردهای حسابداری

به عنوان نمونه مخارج تحقیق و توسعه در استاندارد حسابداری شماره ۷ داخلی، در تاریخ وقوع به هزینه منظور می شوند ولی در IFRS مخارج تحقیق هزینه می‌شوند اما مخارج توسعه‌ای به عنوان مخارج سرمایه‌ای در نظر گرفته می‌شوند.

در ایران با توجه به حرکت به سمت ایجاد بازار سرمایه بین المللی، بورس اوراق بهادار در نظر دارد تا استفاده از این استاندارد را از سال ۹۵ در شرکت‌های بورسی اجرایی کند.

مثال دیگر در مورد روش محاسبه استهلاک است. در استاندارد حسابداری شماره ۱۱ سه روش خط مستقیم، نزولی و روش مجموع آحاد در نظر گرفته شده است که طبق قانون مالیات‌های مستقیم ماده ۱۵۱، دارایی‌ها طبقه‌بندی شده و برای هر طبقه روش خاصی از استهلاک در نظر گرفته می‌شود در حالی که در IFRS، محاسبه استهلاک بر اساس برآوردهای واقعی انجام می‌شود.

مزایای پیاده‌سازی IFRS

اجرای استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی فقط یک الزام حسابداری نیست، بلکه فرصتی برای ارتقای شفافیت و اعتبار سازمان است. شرکت‌هایی که IFRS را به‌کار می‌گیرند، مزایای زیر را تجربه می‌کنند:

1. شفافیت و مقایسه‌پذیری جهانی: گزارش‌های مالی بر پایه IFRS به زبانی مشترک در سطح بین‌المللی تهیه می‌شوند؛ در نتیجه سرمایه‌گذاران و نهادهای مالی می‌توانند عملکرد شرکت‌ها را راحت‌تر مقایسه کنند.
2. اعتماد بیشتر سرمایه‌گذاران: چون این استانداردها معاملات را بر اساس واقعیت اقتصادی آن‌ها ثبت می‌کند، گزارش‌ها دقیق‌تر و قابل‌اعتمادتر می‌شوند. این موضوع، به‌ویژه برای شرکت‌های بورسی یا بین‌المللی اهمیت زیادی دارد.
3. افزایش شانس جذب سرمایه خارجی: پذیرش این استانداردها به شرکت‌ها کمک می‌کند وارد بازارهای جهانی شوند و با سرمایه‌گذاران بین‌المللی در یک چارچوب مشترک ارتباط بگیرند.
4. بهبود تصمیم‌گیری مدیریتی: اطلاعات مالی مبتنی بر IFRS، تصویر واقعی‌تری از وضعیت شرکت ارائه می‌دهد و به مدیران کمک می‌کند تصمیم‌های دقیق‌تر و مبتنی بر داده بگیرند.

نحوه اجرای IFRS در ایران

 در ایران با توجه به حرکت به سمت ایجاد بازار سرمایه بین المللی، بورس اوراق بهادار در نظر دارد تا استفاده از این استاندارد را از سال ۹۵ در شرکت‌های بورسی اجرایی کند. به این ترتیب  تمام شرکت‌ها و نهادهای ثبت شده در بورس و شرکت‌های فرعی و وابسته آنها مجاز به ارائه صورت‌های مالی تلفیقی IFRS هستند و لزومی به ارائه صورت‌های مالی تلفیقی بر اساس استانداردهای ایران ندارند.

با در نظرگرفتن موضوع فوق نیاز به تبدیل اطلاعات مالی از استانداردهای جاری به IFRS ضروری است. برای رسیدن به این مهم داشتن دو توانمندی در شرکت‌های بزرگ نیز لازم است. نخست اینکه کارشناسان مالی باید تخصص لازم در خصوص تغییرات بین این دو استاندارد را داشته باشند و دوم، داشتن ابزاری توانمند جهت ترجمه اطلاعات مالی به IFRS است.

پذیرش IFRS در ایران: وضعیت فعلی و مسیر آینده

در ایران، بحث اجرای IFRS از مرحله‌ی پیشنهاد و آزمایش عبور کرده و حالا به مرحله‌ی اجرا در شرکت‌های بزرگ رسیده است. سازمان بورس اوراق بهادار تهران از سال ۱۳۹۵ اعلام کرد که شرکت‌های بورسی و نهادهای وابسته می‌توانند صورت‌های مالی خود را بر اساس IFRS تهیه کنند.

این تصمیم نقطه‌ی شروعی برای حرکت نظام گزارشگری مالی کشور به سمت شفافیت بین‌المللی بود. در حال حاضر، بسیاری از شرکت‌های بزرگ بورسی، بانک‌ها و مؤسسات مالی در حال تطبیق تدریجی صورت‌های مالی خود با IFRS هستند.

اما این مسیر هنوز چالش‌هایی دارد:

• آموزش و تخصص: همه‌ی حسابداران هنوز تسلط کافی بر مفاهیم IFRS ندارند و نیاز به آموزش تخصصی گسترده وجود دارد.
• زیرساخت نرم‌افزاری: نرم‌افزارهای مالی بسیاری هنوز امکان ثبت و گزارش هم‌زمان بر اساس استاندارد داخلی و IFRS را ندارند.
• هماهنگی نهادی: سازمان حسابرسی و بانک مرکزی در حال بررسی چگونگی همگرایی استانداردهای ملی با IFRS هستند تا از تداخل یا دوگانگی در گزارش‌ها جلوگیری شود.

با وجود این چالش‌ها، جهت‌گیری کلی کشور به سمت پذیرش IFRS مثبت است. اجرای تدریجی آن در شرکت‌های بزرگ، به‌ویژه در بازار سرمایه، می‌تواند زمینه را برای پذیرش گسترده‌تر در سایر صنایع فراهم کند.

چگونگی حرکت به سمت IFRS

تمام شرکت‌هایی که قصد بکارگیری IFRS را دارند باید صورت‌های مالی آغازین مبتنی بر IFRS در تاریخ جابجایی به این استاندارد را ارائه دهند. در این صورت‌های مالی، باید نکات زیر مدنظر قرار گیرند:

1. شناسایی کلیه دارایی‌ها و بدهی‌ها آن‌ طور که IFRS  الزام کرده است.
2. مواردی کهIFRS  اجازه نداده به عنوان دارایی یا بدهی شناسایی شوند، در نظر گرفته نشوند.
3. تغییر طبقه‌بندی اقلامی که تحت استاندارد حسابداری داخلی به عنوان دارایی و بدهی شناسایی شده‌اند ولی در انواع متفاوت با IFRS این طبقه‌بندی انجام شده است.

در برخی شرایط IFRS به صورت گذشته‌نگر مورد استفاده قرار می‌گیرد که در این صورت به قضاوت مدیریت در خصوص شرایط ایجاد رخداد نیاز دارد. همچنین IFRS  الزام می‌کند تا چگونگی گذر به IFRS را در صورت های مالی را افشا کنند.

با در نظر گرفتن شرایطی که یک شرکت ملزم به رعایت آن در رسیدن به صورت‌های مالی برمبنای IFRS است مشخص می‌شود که باید کلیه رخدادهای مالی یکبار دیگر با رویکرد IFRS مورد قضاوت حرفه‌ای قرار گرفته و مجدداً ثبت شوند. هرچند که احتمال دارد بسیاری از این رخدادها به دلیل شباهت‌های بین دو استاندارد دارای ثبت مالی یکسانی باشند.

آموزش و یادگیری IFRS برای حسابداران

آشنایی با این استانداردها امروز دیگر یک مزیت شغلی نیست؛ بلکه یک ضرورت حرفه‌ای برای حسابداران، مدیران مالی و حسابرسان است. در بسیاری از شرکت‌ها، تسلط بر این استانداردها به‌عنوان یکی از معیارهای استخدام یا ارتقای شغلی در نظر گرفته می‌شود.

اما یادگیری IFRS با حفظ کردن بندهای استاندارد شروع نمی‌شود؛ باید آن را در بستر واقعی کار تجربه کرد. مسیر یادگیری مؤثر معمولا این مراحل را شامل می‌شود:

1. درک مفاهیم پایه‌ای: آشنایی با اصول گزارشگری مالی بین‌المللی، مفهوم ارزش منصفانه (Fair Value)، نحوه شناسایی درآمد و تفاوت رویکرد IFRS با استانداردهای داخلی.
2. تمرین با مثال‌های واقعی: تحلیل صورت‌های مالی شرکت‌هایی که IFRS را اجرا کرده‌اند، به‌ویژه شرکت‌های بورسی یا چندملیتی، کمک می‌کند مفاهیم از حالت تئوری خارج شوند.
3. کار با نرم‌افزارهای سازگار با IFRS: آشنایی با نرم‌افزارهایی که امکان گزارش‌گیری بر اساس IFRS را دارند (مثل راهکار مالی همکاران سیستم) بخش مهمی از مهارت عملی است.
4. شرکت در دوره‌های تخصصی: مؤسسات آموزشی معتبر و دانشگاه‌های حرفه‌ای دوره‌هایی برگزار می‌کنند که به‌صورت پروژه‌محور، نحوه تهیه صورت‌های مالی بر اساس IFRS را آموزش می‌دهند.
5. به‌روز ماندن: استانداردهای IFRS به‌صورت دوره‌ای به‌روزرسانی می‌شوند. حسابدار حرفه‌ای باید تغییرات جدید را دنبال کند و بداند هر اصلاح چه تأثیری بر کارش دارد.

ویژگی‌های یک نرم افزار مالی برای IFRS

یک نرم افزار مالی اگر دارای رویکردی جهت نگهداشت ثبت‌های حسابداری بر مبنای دو استاندارد داخلی و IFRS باشد می‌تواند برای حسابداران حرفه‌ای بسیار سودمند باشد; زیرا بهترین رویه برای تهیه گزارش‌های مالی برمبنای IFRS انجام قضاوت حرفه‌ای برای هر یک از رویدادهای مالی است. از سایر خصوصیاتی که برای یک نرم افزار مالی با پشتیبانی از IFRS می‌توان در نظر گرفت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. قابلیت ارائه صورت‌های مالی به هر دو استاندارد
2. قابلیت انتقال اسناد مالی مشابه بین دو استاندارد برای سهولت و سرعت دسترسی به گزارش‌های مالی
3.  قابلیت ارائه گزارش‌های مقایسه‌ای بین دو استاندارد

IFRS در همکاران سیستم

در راهکار مالی همکاران سیستم با ایجاد بستری که بتوان اصلاحات مالی مربوط به استاندارد IFRS را در نظر گرفت. دستیابی به گزارش‌گری به IFRS امکان‌پذیر شده است. یک متخصص حسابداری می‌تواند بعد از تایید اسناد مالی خود، بدون آنکه نیاز به تغییری در اسناد مالی دوره جاری خود داشته باشد اسناد حسابداری را به محیط دیگری منتقل کرده و اصلاحات لازم را انجام دهد یا اسناد جدیدی که مورد نیاز است را ثبت کند.

همچنین اگر نیاز به تغییری در ساختار حساب‌ها باشد، بدون آن‌که ساختار حساب‌های مالی اصلی خود را تغییر دهد، ساختار جدید متناسب با IFRS را پیاده سازی و حساب‌های اصلی خود را به IFRS نگاشت کند. در کنار این موضوع ابزارهایی برای کنترل اطلاعات وجود دارد تا احتمال وجود اطلاعات اشتباه به حداقل برسد. از این کنترل‌ها می توان به شناسایی اسنادی که بدون تغییر به IFRS منتقل شده‌اند و گزارش مقایسه‌ای بین حساب‌های معین در دو استاندارد جاری و IFRS و همین‌طور امکان استفاده از تمام گزارش‌هایی که در ماژول دفتر کل برای اطلاعات جاری قابل استفاده است نظیر مرور حساب‌ها، گزارش مقایسه ای و …  اشاره کرد.

جمع‌بندی: IFRS در عمل یعنی چه؟

IFRS  فقط مجموعه‌ای از استانداردهای مالی نیست؛ روشی تازه برای نگاه کردن به دنیای حسابداری است، نگاهی که به جای تمرکز بر قوانین محلی، بر واقعیت اقتصادی رویدادها و شفافیت جهانی تکیه دارد.

برای حسابداران، IFRS فرصتی است تا از ثبت‌کننده‌ی اطلاعات به تحلیل‌گر تصمیم‌های مالی تبدیل شوند؛ کسی که می‌فهمد عددها چه پیامی درباره‌ی سلامت مالی شرکت می‌دهند و چطور می‌توانند اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب کنند.

برای شرکت‌ها، اجرای IFRS یعنی ورود به زبانی بین‌المللی که باعث اعتماد بیشتر بازار، مقایسه‌پذیری شفاف‌تر و جذب سرمایه آسان‌تر می‌شود. هرچند اجرای آن نیازمند زمان، آموزش و تغییر ذهنیت است، اما نتیجه‌اش گزارشگری مالی دقیق‌تر و حرفه‌ای‌تر خواهد بود.

منابع:

 ifrs.org

bourstahlil

systemgroup.net