مالیات بر دارایی یا مالیات بر ثروت یکی از انوع مالیات مستقیم است که توسط دولت ها برای تامین هزینه های ضروری از جمله تامین بودجه دفاعی، هزینه های آموزشی و درمانی و سایر نیازها از افراد دریافت می‌شود. این نوع مالیات در بسیاری از کشورها به دارایی های افراد و با شرایط متفاوت تعلق می‌گیرد و بر مبنای ثروت و دارایی افراد تعریف می‌شود.
در همه جوامع وجود اختلاف طبقاتی عمیق بین اقشار کم درآمد و ثروتمند باعث ایجاد نارضایتی در بین افراد کم درآمد می‌شود. قانون مالیات بر دارایی یکی از راهکارهایی است که برای از بین بردن شکاف عمیق طبقاتی وضع شده است. در این مقاله قصد داریم مالیات بر دارایی و انواع آن را با هم بررسی کنیم. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
مالیات بر دارایی چیست؟
نام دیگر مالیات بر دارایی، مالیات بر ثروت یا مالیات بر سرمایه است و از نوع مالیات مستقیم محسوب می‌شود که دولت به صورت مستقیم آن را از افراد دریافت می‌کند. دولت برای محاسبه این نوع مالیات، سابقه تمام دارایی افراد از جمله املاک و مستغلات، خودرو، پول نقد، سپرده های بانکی و سهام آنها را دارد و در صورتی که دارایی افراد بیش از حد معقول باشد، باید مالیات آن را پرداخت کنند. این کار علاوه بر تامین بودجه دولت، اختلاف طبقاتی را نیز کاهش خواهد داد.
به طور کلی اقشار مختلف جامعه باید بخشی از سودی که از طریق دارایی های خود به دست می‌آورند را به دولت بپردازند. مالیات بر دارایی معمولا به ارزش خالص تعلق می‌گیرد، که نحوه محاسبه آن دارایی منهای بدهی است.
گاهی اوقات دولت‌ها برای سیاست گذاری و تنظیم بازارهای مالی، اقدام به وضع مالیات می‌کنند که مثال واقعی آن را در چند سال اخیر در ایران و مطرح شدن مالیات بر سرمایه و خانه های خالی از سکنه مشاهده کردیم. در ایران این نوع از مالیات کمتر مورد توجه قرار گرفته است، اما در چند سال اخیر تلاش کرده‌اند تا به روش‌های دیگر آن را زنده کنند.
بررسی انواع مالیات بر دارایی
این نوع از مالیات هم انواعی دارد که هر کدام قوانین و نرخ های جداگانه خود را دارند. در ادامه انواع آن را بررسی خواهیم کرد.
نرخ مالیات بر دارایی، بسته به میزان دارایی و ثروت فرد تغییر می‌کند. براساس قوانین مرتبط با مالیات‌های مستقیم که در سال 66 توسط دولت تصویب شد، 5 گروه شامل مالیات می‌شوند که البته در سال 1380 اصلاحاتی انجام شد که در آن 3 مورد از این قوانین حذف شدند. به طور کلی انواع مالیات بر دارایی عبارتند از:
- مالیات سالیانه املاک (حذف شده است.)
- مالیات خانه‌های خالی (حذف شده است.)
- مالیات بر اراضی بایر (حذف شده است.)
- مالیات حق تمبر
- مالیات بر ارث
از آنجایی که 3 مورد اول حذف شده اند، به همین دلیل در ادامه فقط 2 مورد آخر را توضیح خواهیم داد.
مالیات حق تمبر
این مالیات برای الصاق تمبر و باطل کردن آن روی مدارک و سندها از مودیان گرفته می‌شود. به همین ترتیب همه کسانی که پروانه کسب و کار دارند، باید برای اجرا شدن اسناد و رسمی کردن آن ها این مالیات را بپردازند. برای پرداخت این مبلغ، صاحبان مشاغلِ دارای پروانه می‌بایست فیش مالیاتی صادر شده را در یکی از شعب بانک ملی به حساب دولت واریز کنند.
مسئول دریافت این نوع مالیات، اتحادیه های اصناف و مشاغل هستند و امور مربوطه را می‌بایست انجام دهند. در مواد 44 تا 51 قانون مالیات مستقیم به این موضوع پرداخته شده است.
مالیات بر ارث
مطابق قوانین مالیاتی بعد از فوت شخص حقیقی و انتقال اموال و دارایی فرد به ورثه، به این دارایی ها مالیات بر ارث تعلق می‌گیرد. براساس قانون 19 مالیات های مستقیم، تمامی اموال متوفی چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور، حقوق مالی و مطالبات قابل وصول مشمول مالیات بر ارث می‌شوند. هزینه کفن و دفن و بدهی های متوفی از جمله معافیت های مالی هستند که باید لحاظ شود.
مطابق قانون ورثه متوفی حداکثر تا 6 ماه پس از فوت، باید به سازمان امور مالیاتی مراجعه کرده و دارایی ها و بدهی های متوفی را در اظهارنامه ثبت نمایند. وراث در 3 گروه دسته بندی می‌شوند، که این گروه ها عبارتند از:
- وراث درجه یک: همسر، فرزندان، نوه‌ها و والدین متوفی
- وراث درجه دو: خواهر و برادران متوفی و فرزندان آنها
- وراث درجه سه: در صورتی که هیچ کدام از افراد قبلی در قید حیات نباشند.
کاربرد مالیات بر دارایی چیست؟
یکی از مهم‌ترین کاربردهای این نوع از مالیات، تعدیل ثروت بین اقشار مختلف جامعه است. طبق قوانین مالیاتی، پرداخت این مالیات اجباری است و عدم پرداخت آن مشمول جریمه خواهد شد. هدف دولت از اجرای این قانون، نزدیک‌تر کردن سطح مالی افراد مختلف جامعه به یکدیگر است.
یکی دیگر از کاربردهای مالیات بر دارایی، تامین منبع مالی دولت است. دریافت این مالیات توسط دولت برای برنامه‌های توسعه کشور هزینه می‌شوند.
چه مواردی مشمول مالیات بر دارایی می‌شوند؟
در ماده یک قانون مالیات‌های مستقیم، همه مالکین حقوقی و حقیقی، مشمول مالیات بر دارایی می‌شوند و باید آن را پرداخت کنند. هم‌چنین افرادی که به واسطه وصیت نامه متوفی ارث می‌برند، می‌بایست مالیات آن را پرداخت کنند. به طور کلی مالیات بر دارایی ارث شامل موارد زیر خواهد شد:
- کلیه سپرده‌های بانکی فرد فوت شده
- اوراق مشارکت و سودهای آن
- حق امتیاز
- اوراق مشارکتی و سود آنها
- سهام بورسی و غیر بورسی
- صندوق امانات بانک
- موجودی حساب‌های موسسات مالی و اعتباری
چه مواردی مشمول مالیات بر دارایی نمی‌شوند؟
- هزینه کفن و دفن و بدهی های متوفی
- اثاثیه منزل متوفی
- وجوه بازنشستگی
- اموال موقوفه
- وجوه بیمه های عمر و زندگی
سخن آخر
قوانین مالیاتی غالبا دارای پیچیدگی های مالی و حقوقی بسیاری هستند. مالیات بر دارایی یکی از انواع مالیات است که وصول آن برای دولت اهمیت بسیار زیادی دارد. هدف دولت ها از اجرای این قانون، کاهش فاصله طبقاتی بین اقشار پردرآمد و کم درآمد جامعه است. این نوع مالیات دارای انواع مختلفی است که مهم ترین آنها مالیات بر ارث و مالیات حق تمبر است.
مالیات حق تمبر بیشتر مربوط به اشخاص حقوقی است ولی بخشی از آن هم به افراد حقیقی مربوط می‌شود، ولی مالیات بر ارث مرتبط با افراد حقیقی است.
امروزه کارهای مالی و مالیاتی و حسابداری به تکنولوژی و یادگیری و آموزش گره خورده است. شما می‌توانید برای حرفه ای شدن در این تخصص در دوره های حسابداری ویژه بازارکار که توسط موسسه آموزش همکاران سیستم برگزار می‌شود، شرکت کنید.
در مورد موضوع مالیات بر دارایی و انواع آن اگر سوالی دارید، در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناسان ما شما را راهنمایی کنند.
گردآورنده: مبینا حیدری