تاریخچه رایانش ابری خیلی دور نیست و شاید چند سال گذشته این اصطلاح یک مفهوم پیچیده و دور از دسترس را برای ما تداعی می‌کرد و گمان می‌کردیم با این تکنولوژی فاصله زیادی داریم اما اگر امروز به اطراف خودمان نگاهی دقیق داشته باشیم حضور این فناوری را در همه زندگی خود می‌بینیم.
ایمیل‌ها، حساب‌های کاربری در سرویس‌های مختلف، حافظه‌های ابری و حتی دفترچه تلفن موبایل ما هم با فناوری رایانش ابری کار می‌کند و این موضوع نقش پررنگ آن را در زندگی روزمره ما نشان می‌دهد. از مثال‌‌های ملموس رایانش ابری می‌توان به جی‌میل اشاره کرد؛ سرویس ایمیل گوگل که امروزه از طریق همه دستگاه‌های هوشمند می‌توانید حساب خود را کنترل کنید. نمونه دیگری که امروزه در کشور ما بسیار پرطرفدار شده پیام‌رسان تلگرام است که با استفاده از این فناوری همه پیام‌های شما را با دوستانتان نمایش می‌دهد و این پیام‌ها در همه دستگاه‌های شما به صورت یکسان و بدون محدودیت مکانی در دسترس است.
جان مک‌کارتی پدر علم رایانش ابری
با اینکه رایانش ابری در سال‌های اخیر جنبه‌های مختلف زندگی ما را فراگرفته است اما تاریخچه شصت ساله دارد. بیش از شصت سال پیش متخصصان به این نتیجه رسیدند که باید منابع سخت‌افزاری را به اشتراک بگذارند تا هزینه خرید قطعات را کاهش دهند. جان مک‌کارتی شاید اولین دانشمندی بود که این کار را روی یکی از کامپیوترهای آی‌بی‌ام پیاده سازی کرد. به همین دلیل متخصصان، جان مک کارتی را پدر علم رایانش ابری می‌دانند. پرفسور مک‌کارتی در سال ۱۹۶۱ در سخنرانی خود در جشن یک‌صد سالگی دانشگاه ام‌آی‌تی مفاهیم اولیه رایانش ابری را برای دنیا توضیح داد و گفت زمانی خواهد رسید که کامپیوترها منابع سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خود را با یکدیگر به اشتراک خواهند گذاشت.
تقریبا ۴۰ سال طول کشید تا دنیا متوجه حرف‌های او شود و رایانش ابری شکل بگیرد. امروز این اتفاق افتاده است و منابع سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مفاهیم تازه‌ای پیدا کرده‌اند. برای مثال؛ یک شرکت امروزه نیاز به خرید تجهیزات گران قیمت کامپیوتری و چند نیروی متخصص برای پشتیبانی از این تجهیزات ندارد و تنها با داشتن یک سرویس اینترنت می‌تواند همه منابع مورد نیاز خود را با قیمتی بسیار پایین و بدون دغدغه تامین کند. این امر علاوه بر کاهش هزینه، امنیت اطلاعات آن شرکت را هم به شدت بالا خواهد برد.
رویدادهای مهم و تاثیر گذار در تاریخچه رایانش ابری و پیش‌بینی روند آتی آن
۱۹۵۰: اولین تایم شیرینگ سی‌پی‌یو
۱۹۶۰: نمونه اولیه اینترنت
۱۹۶۱: سخنرانی جان مک کارتی در دانشگاه ام‌آی‌تی
۱۹۶۹: ارسال اولین پیام در اینترنت توسط ARPANET
۱۹۷۰: آی‌بی‌ام اولین Virtual Machine را ساخت
۱۹۸۲: تولید اولین کارت شبکه برای کامپیوترها
۱۹۹۱: سازمان CERN اینترنت را برای عموم عرضه کرد
۱۹۹۷: برای اولین بار واژه cloud computing استفاده شد
۱۹۹۹: عرضه اولین نرم‌افزار سازمانی با رایانش ابری توسط salesforce
۲۰۰۲: آمازون اولین حافظه را در اختیار کاربران گذاشت
۲۰۰۶ : آمازون EC۲ را عرضه کرد
۲۰۰۷ : ظهور دراپ‌باکس
۲۰۰۸: گوگل وارد حوزه رایانش ابری شد
۲۰۱۰ : مایکروسافت سرویس اژور را عرضه کرد
۲۰۱۰ : نتفلیکس سرویس خود را به آمازون AWS انتقال داد
۲۰۱۱ : انتقال ۱۷ هزار حساب ایمیل کارمندان GSA روی سرور گوگل
۲۰۱۱ : اپل از سرویس iCloud رونمایی کرد
۲۰۱۳ : سفارش سازمان سیا به آمازون برای فضای ابری خصوصی
۲۰۱۴ : آمازون ۵۱۶ ویژگی به سرویس ابری خود اضافه کرد
۲۰۱۵ : انتقال همه اطلاعات مجرمان FBI به سرور اژور
۲۰۱۸ : دو سوم ترافیک کارها از طریق سرویس ابری انجام خواهد شد
اولین تایم شیرینگ پردازنده
به دلیل محدودیت منابع در اوایل دهه ۵۰ میلادی دانشمندان تصمیم گرفتند تا برای اولین بار سیستم time sharing را پیاده‌سازی کنند. تایم شیرینگ با پردازنده (CPU) آغاز شد. پردازنده آن زمان مهمترین قسمت یک mainframe محسوب می‌شد و همچنین خرید پردازنده اضافه هزینه بسیار بالایی داشت، به همین دلیل از سیستم تایم شیرینگ استفاده شد. تایم شیرینگ یعنی یک پردازنده برای چند کاربر به اشتراک گذاشته شود و به این ترتیب در منابع می‌توان صرفه‌جویی قابل توجهی داشت.
این سرویس برای اولین بار و به‌صورت خیلی ابتدایی سال ۱۹۵۰ آزمایش شد و سال ۱۹۵۹ توسط جان مک‌کارتی به تکامل رسید. مک‌کارتی این ایده را در دانشگاه ام‌آی‌تی و روی کامپیوتر آی‌بی‌ام ۷۰۴ پیاده کرد. پس از این ماجرا سیستم‌هایی با نام CTSS که مخفف Compatible Time Sharing System است به بازار آمدند و از موفق‌ترین آنها می‌توام به آی‌بی‌ام ۷۰۹ اشاره کرد و به این ترتیب جان مک‌کارتی اشتراک گذاری منابع را رسمیت بخشید.
ارسال اولین پیام در اینترنت توسط ARPANET
یکی از اتفاقات کلیدی که در تاریخچه رایانش ابری افتاده است، ارسال اولین پیام از طریق اینترنت محسوب می‌شود. بدون شک ARPANET (Advanced Research Projects Agency Network) پیشگام در اینترنت است و اولین پیام آنلاین را این شرکت ارسال کرده است. اولین پیام آنلاین در ساعت ۲۲ و ۳۰ دقیقه از دانشگاه UCLA به مرکز تحقیقات استنفورد فرستاده شد. این پیام از یک کامپیوتر SDS Sigma ۷ به کامپیوتر میزبان یعنی SDS ۹۴۰ در استنفورد فرستاده شد.
البته همه‌چیز به این خوبی هم پیش نرفت. جالب است بدانید اولین کلمه‌ای که از طریق اینترنت ارسال شد login بود اما کامپیوتر فرستنده نتوانست همه این کلمه را به مقصد ارسال کند و در میان راه از کار افتاد (crash کرد) و دانشمندان مجبور شدند کدهای آن را تغییر بدهند. از سمت دیگر هم دو حرف lo را دریافت کردند! در نتیجه اولین ارسال پیام در اینترنت با موفقیت همراه نبود و بعد از تلاش مجدد دانشمندان کلمه login در ساعت ۱۰ شب به مقصد رسید و اولین ارسال پیام موفق در اینترنت ثبت شد.
تولید اولین کارت شبکه برای کامپیوترها
کارت‌های شبکه در نسخه اولیه خود تفاوت‌های فراوانی با نمونه‌های امروزی داشته‌اند. اولین سخت‌افزار کارت شبکه برای کامپیوترهای آی‌بی‌ام با نام Ethernet Adapter Card در سال ۱۹۸۲ وارد بازار شد. پس از گذشت ۳ سال کمپانی ۳Com که تولید کننده این کارت‌ها بود موفق شد تا ۱۰۰ هزار عدد از این کارت‌ها را به فروش برساند. اوایل دهه نود هم مایکروسافت راه‌انداز (درایور) این قطعات را برای سیستم‌عامل داس و ویندوز عرضه کرد. همین امر باعث شد تا تولید کارت‌های شبکه بیشتر شود و به یک ویژگی ضروری در کامپیوترهای مدرن تبدیل شد. برای اتصال به اینترنت و دسترسی به سرویس رایانش ابری شما حتما نیاز به یک کارت شبکه دارید.
این کارت‌ها در ابتدا کابلی بودند و امروزه نسل بی‌سیم و حتی کوچک آنها ساخته شده است تا با موبایل هم بتوان به اینترنت و سرویس رایانش ابری متصل شد. درواقع کارت شبکه پیش‌نیاز هر نوع اتصل به شبکه است. پروسه پیشرفت این کارت‌ها ادامه داشت و زمانی که استاندارد ۱۰baseT روی کار آمد، سرعت پیشرفت را چندین برابر کرد. استاندارد زوج‌های به هم‌تابیده یا ۱۰baseT که برای کابل‌های شبکه تعریف شد این تکنولوژی را بیش از پیش فراگیر کرد و سبب شد تا پورت‌های شبکه داخل برد اصلی (motherboard) طراحی شوند.
این تجهیزات امروزه هم فراگیر هستند و تنها در سال ۲۰۱۰ تجهیزات شبکه فروشی معادل ۱۶ میلیارد دلار داشته‌اند. درنتیجه هرچه درخواست برای سرویس‌های اینترنتی مانند رایانش ابری بیشتر شود، طبیعتا نیاز به کارت‌های شبکه افزایش پیدا می‌کند.
برای اولین بار واژه cloud computing استفاده شد
واژه cloud یا ابر در علوم کامپیوتر اوایل دهه ۹۰ میلادی استفاده شد و این کلمه در شرکت‌های مخابراتی رواج داشت. این شرکت‌ها برای ارتباطات خود از point to point استفاده می‌کردند و همین امر باعث شد تا انتقال ارتباط بی‌سیم به ابر شهرت پیدا کند، از همان زمان هم مرسوم شد تا روی نقشه سمبل ابر را برای ارتباط بی‌سیم بین دو نقطه انتخاب کنند.
سال ۱۹۹۷ پرفسور رامانات چلاپا هندی که استاد دانشگاه Emory بود برای اولین بار در یک سخنرانی آکادمیک در دالاس از واژه Cloud Computing (رایانش ابری) استفاده کرد و این کلمه به نام او ثبت شده است. او در ارائه خود که حدود بیست سال از تاریخچه آن می‌گذرد رایانش ابری را به عنوان یک مسیر جدید برای فناوری ترسیم کرد و اعتقاد داشت این سرویس می‌تواند صرفه اقتصادی بالایی داشته باشد.
عرضه اولین CRM با رایانش ابری توسط salesforce
Salesforce بزرگترین شرکت در زمینه نرم‌افزارهای CRM محسوب می‌شود. این شرکت کار خود را در روزهای اول سال ۱۹۹۹ آغاز کرده است. Salesforce در زمینه سرویس نرم‌افزاری (SaaS) فعالیت دارد و جزو اولین شرکت‌هایی است که برای سرویس خود از رایانش ابری استفاده کرده است. این کمپانی که توسط یکی از مدیران سابق اوراکل اداره می‌شود اولین نرم‌افزار خود را در همان سال تاسیس وارد بازار کرد و اواخر همان سال هم این نرم‌افزار را به اینترنت متصل کرد تا کاربران بتوانند با استفاده از سرویس رایانش ابری از Salesforce استفاده کنند. این کمپانی بزرگ امروز سرویس‌های بازرگانی ابری، فروش ابری، داده‌های ابری، بازاریابی ابری، جامعه ابری، تحلیل ابری، اپلیکیشن ابری و اینترنت اشیا را به بیش از یک‌صد هزار مشتری بزرگ ارائه می‌دهد.
ظهور دراپ‌باکس
دراپ‌باکس حاصل تلاش دو دانشجو در دانشگاه ام‌آی‌تی است که به عنوان یک استارت‌آپ در حوزه حافظه ابری فعالیت خود را شروع کرد. درو هوستن (Drew Houston) و آرش فردوسی با سرمایه گذاری seed accelerator و Y Combinator فعالیت خود را جدی‌تر کردند و از سال ۲۰۰۷ تا به امروز مشغول فعالیت هستند. دراپ‌باکس سرویس فضای ابری به کاربران ارائه می‌دهد، شما هم می‌توانید با ثبت‌نام رایگان از این فضا استفاده کنید. دراپ‌باکس تقریبا برای همه پلتفرم‌ها نرم‌افزار دارد و با هر وسیله‌ای که به اینترنت متصل شود سازگاری دارد.
روند جذب کاربر در دراپ‌باکس نشان دهنده استقبال از سرویس‌های ابری است. این شرکت در ماه آوریل ۲۰۱۰ یک میلیون کاربر فعال داشت اما این شرکت در ماه اکتبر ۲۰۱۱ به ۵۰ میلیون کاربر سرویس ارائه می‌کرد. این رشد ادامه داشت تا جایی که تعداد کاربران دراپ‌باکس در ماه مارچ ۲۰۱۶ دراپ‌باکس ۵۰۰ میلیون کاربر فعال رسید.
مایکروسافت سرویس اژور را عرضه کرد
معرفی سرویس اژور (Azure) توسط مایکروسافت یک اتفاق کلیدی در تاریخ رایانش ابری است. مایکروسافت به عنوان بزرگترین کمپانی نرم‌افزاری جهان به سمت دنیای وب و ابر حرکت کرد و این موضوع نشان از اهمیت این حوزه برای همه کمپانی‌ها دارد. این شرکت سرویس «اژور» خود را سال ۲۰۰۸ معرفی کرد و سال ۲۰۱۰ آن را با نام «مایکروسافت اژور» به بازار عرضه کرد. مایکروسافت، اژور را با ۶۰۰ مدل سرویس مختلف راهی بازار کرد که یکی از این سرویس‌ها رایانش ابری است.
در این سرویس مایکروسافت ماشین‌های مجازی اجاره می‌دهد که دارای سیستم‌عامل ویندوز یا لینوکس هستند و به این ترتیب این کمپانی زیرساخت را به عنوان سرویس ارائه می‌کند. برخی از سرویس‌های دیگر مایکروسافت اژور عبارت است از سرویس موبایل‌های هوشمند، سرویس اجاره حافظه، مدیریت دیتاهای کلان، پیام‌رسان، سرویس‌های مختلف برای رسانه‌ها، CDN در ۳۰ نقطه دنیا، سرویس‌های متنوع برای توسعه‌دهندگان، مدیریت، یادگیری ماشین، پشتیبانی بیش از ۴۰ زبان و فرهنگ، طراحی، مدل‌های اجرایی و ده‌ها مدل سرویس دیگر که هرکدام از آنها نیاز به توضیحات مفصل دارد.
انتقال ۱۷ هزار حساب ایمیل کارمندان GSA روی سرور گوگل
GSA یا General Services Administration یکی از سازمان‌های دولتی آمریکا است که به اداره‌های فدرال این کشور کمک می‌کند. این سازمان سال ۱۹۴۹ فعالیت خود را آغاز کرده است و بیش از ۱۲ هزار نفر کارمند دارد. سال ۲۰۱۱ استفاده کارمندان این سازمان از سرویس ایمیل بسیار رشد می‌کند به حدی که سرورهای این مجموعه توانایی لازم برای پشتیبانی از این ایمیل‌ها را نداشته‌اند و GSA تصمیم می‌گیرد تا ۱۷ هزار حساب فعال ایمیل سازمان خود را به روی پلتفرم گوگل اپس (Google Apps) ببرد. این اتفاق بسیار مهمی در تاریخ رایانش ابری بود که اداره دولتی بسیار بزرگی مثل GSA به یک شرکت خصوصی مانند گوگل اعتماد می‌کند و همه حساب‌های ایمیل خود را به سرورهای این شرکت انتقال می‌دهد.
سفارش سازمان سیا به آمازون برای ابر خصوصی
سازمان GSA به نوعی آغازگر راه اعتماد ادارات دولتی به کمپانی‌های تکنولوژی بود و تنها ۲ سال بعد از قرار داد گوگل و GSA، سازمان سیا (CIA) آمریکا هم تصمیم گرفت از آمازون ابر خصوصی (Private Cloud) اجاره کند. قرار داد سیا و آمازون برای مدت ۱۰ سال است و ارزش آن ۶۰۰ میلیون دلار است. سازمان سیا بزرگ‌داده یا Big Data های خود را برای پردازش به سرورهای آمازون انتقال داده است تا پروسه پردازش آنها سریع‌تر انجام شود. به دلیل مسائل امنیتی جزئیات زیادی از این قرار داد منتشر نشده است اما همین امر نشان می‌دهد حتی برای سازمانی مانند CIA بهتر است تا پردازش اطلاعات خود را به یک شرکت تکنولوژیک بسپارد تا اینکه خودش همه تجهیزات لازم را تهیه کند.
انتقال همه اطلاعات مجرمان FBI به سرور آژور
با وجود همه‌ی تدابیر امنیتی، اطلاعات محرمانه FBI در سال ۲۰۱۳ توسط اسنودن FBI فاش شد. این افشای اطلاعات در کنار اعتماد GSA و سازمان سیا به غول‌های تکنولوژی باعث شدند تا FBI هم یک سرویس امن را برای اطلاعات خود انتخاب کند. اف‌بی‌آی سال ۲۰۱۵ تصمیم گرفت تا همه اطلاعات کیفری مجرمان را به سرورهای مایکروسافت اژور انتقال دهد و مطمئن شود که امنیت آنها تضمین می‌شود. تا به امروز این امنیت به طور کامل تامین شده است و هیچ مشکلی برای این اطلاعات پیش نیامده است.
این موضوع برای مایکروسافت یک موفقیت بسیار با ارزش حساب می‌شود زیرا توانسته است درجه امنیت دولتی را کسب کند و اولین و تنها کمپانی باشد که پلتفرم وسیعی را برای اطلاعات فدرالی و جنایی محرمانه فراهم کرده است. همین امر موجب شد تا چندین اداره پلیس هم اطلاعات مهمی مانند ویدئوهای ضبط شده توسط لباس ماموران پلیس و یا آمار استفاده آنها از اسلحه را در سرور اژور ذخیره کنند. مایکروسافت این سرویس را فقط در کالیفرنیا استفاده نمی‌کند بلکه با توجه به پیشرفت قابل توجه رایانش ابری در دنیا ۱۱ ایالت دیگر آمریکا هم از سرویس اژور در حال استفاده هستند.