یادگیری سیار یا یادگیری همراه (Mobile Learning یا به اختصار M-Learning) یکی از شیوه‌های نوین آموزش است که در یک تعریف ساده، به «یادگیری از طریق ابزار همراه» اشاره دارد.
یادگیری همراه در واقع یکی از زیرشاخه‌های آموزش از راه دور (distance education) است که به طور هم‌زمان و غیرهم‌زمان از طریق یک ابزار الکترونیکی سیار مانند گوشی تلفن همراه صورت می‌گیرد.
در تعریفی دیگر، گفته شده یادگیری همراه، یادگیری الکترونیکی است که مستقل از زمان، مکان و فضا می‌باشد.
اصولاً در تعریف یادگیری همراه، گروهی از صاحب‌نظران معتقدند کلمه «همراه» به فناوری اشاره دارد و برخی دیگر دامنه واژه «همراه» را بسیار وسیع‌تر در نظر می‌گیرند و هر نوع یادگیری که در محیط‌ها و فضاهای یادگیری با در نظر گرفتن سیار بودن فناوری، یادگیرنده و یادگیری صورت می‌گیرد را یادگیری همراه می‌دانند.
واضح است که دستگاه‌های همراه فقط به موبایل و تبلت محدود نیست و ابزار دیگری همچون کتابخوان دیجیتال، رایانه‌های جیبی (PDA) و حتی ساعت‌های هوشمند را نیز شامل می‌شود.
تاریخچه
مفاهیم یادگیری همراه توسط یک دانشمند آمریکایی به نام الن کی (Alan Kay) در دهه 70 میلادی مطرح شد.
در آن زمان وی از سیستم Dynabook را معرفی کرد که چیزی بسیار شبیه به لپ‌تاپ‌ها و تبلت‌هایی است که ما امروزه با آنها آشنایی داریم.
وی امیدوار بود کودکان با این رایانه شخصی و قابل حمل، به دنیای دیجیتال دسترسی پیدا کنند.
هر چند این پروژه به دلیل نبود پشتیبانی فنی در آن زمان ناکام ماند ولی در سال 1994 که اولین تلفن هوشمند به نام IBM Simon توسط شرکت میتسوبیشی ساخته شد، فصل نوینی در این حوزه گشوده شد.
از آن زمان به بعد، با ساخت و رواج گوشی‌های هوشمند یا همان اسمارت‌فون‌ها وضعت موبایل لرنینگ نیز متحول شد.
ویژگی‌ها
بررسی‌ها و تحقیقات زیادی در خصوص این شیوه مدرن آموزش صورت گرفته که اغلب آنها، بر رشد صنعت یادگیری همراه در سال‌های آتی خبر می‌دهند.
به عنوان مثال، طی یک پژوهش مشخص شد که حدود 50 تا 55 درصد سازمان‌ها، به ابزار همراه به عنوان بخشی از برنامه‌های آموزشی خود نگاه می‌کنند و روشن است که سال به سال بر این تعداد افزوده می‌شود.
همچنین با ترویج استفاده از فناوری BYOD در سازمان‌ها، پرسنل به یادگیری همراه بیش از پیش بها می‌دهند.
BYOD که سرواژه عبارت bring your own device است به «دستگاه خود را بیاورید» ترجمه می‌شود و مفهومش این است که کارکنان می‌توانند دستگاه‌های شخصی خود از قبیل لپ‌تاپ، تبلت و یا موبایل‌شان را به محل کارشان ببرند و از آنها استفاده کنند.
این سیاست در کشورهای مختلف جهان، در حال گسترش است.
طبق برخی پیشبینیها، در سال 2020 ارزش بازار یادگیری همراه به 37.60 میلیارد دلار خواهد رسید، که البته رقم قابل توجهی است.
مزایا
برخی منابع، مهمترین مزیت یادگیری همراه را در دسترسی آسان به منابع اطلاعاتی می‌دانند.
سرگرم‌کننده و دلچسب بودن این شیوه یکی دیگر از مزایای آن است چرا که مفاد آموزشی فقط به متن و تصویر محدود نیست و مواردی همچون آهنگ و موسیقی (صوت)، ویدیو و کلاً چندرسانه‌ای‌ها را شامل می‌شود.
از دیگر مزایای یادگیری همراه می‌توان به این موارد اشاره کرد:
• کاهش هزینه‌های زیرساختی از جمله امکانات فیزیکی کلاس‌های درس
• امکان یادگیری همیشگی به دلیل استفاده از رسانه‌های قابل حمل شخصی
• حذف محدودیت‌های مکانی یادگیری
• صرفه‌جویی در زمان و انرژی
• کاهش زیاد هزینه‌های دسترسی به اطلاعات
• کمک به کاهش معضل بی‌سوادی در شهرها و روستاها را کاهش دهد
• کمک به کاهش شکاف آموزشی به ویژه در کشورهای پرجمعیت، فقیر و یا مناطق صعب‌العبوری که فاقد محیط‌های آموزشی استاندارد و تجهیزات زیربنایی هستند
• امکان یادگیری متعدد بدون محدودیت
• امکان ارائه محتواهای آموزشی به صورت تعاملی، مشارکتی و قابل انعطاف
• امکان بیش از پیش مطالعه پاره وقت و یا مطالعه در حال کار
• ایجاد فرصت یادگیری و تحصیلات عالی برای افراد شاغل و یا زنان خانه‌دار
چالش‌ها
برخی کارشناسان معتقدند اصلی‌ترین مانع بر سر راه همه گیر شدن آموزش از طریق موبایل، محدودیت‌ها و در دسترس نبودن سخت‌افزارهای مورد نیاز است.
علاوه بر این، محدودیت‌های مربوط به پهنای باند و هزینه‌های هنگفت دسترسی به اینترنت به ویژه در کشورهای در حال توسعه نیز مزید بر علت شده است.
حواس پرتی به عنوان یکی دیگر از عوامل کندی رشد یادگیری همراه مطرح است زیرا هر چند در این شیوه، موبایل وسیله اصلی در ارائه مفاد آموزشی است ولی فراموش نکنیم که نوجوانان و جوانان، اغلب با موبایل‌های خود سرگرم می‌شوند و از آن برای کارهای لذت‌جویانه استفاده می‌کنند.
علاوه بر این، فاصله موجود میان آموزگار و دانش‌آموز باعث می‌شود که مسئولان ذیربط نتوانند این روند را کنترل و مدیریت کنند.
مشکلات احتمالی مربوط به حریم خصوصی افراد، امنیت اطلاعات و مباحث اخلاقی از دیگر چالشهای مهم این حوزه به شمار می‌رود.
از سوی دیگر نگاهی به تاریخچه استفاده از فناوری‌های مختلف در آموزش این نکته را روشن می‌سازد، که ورود هر فناوری جدید به عرصه آموزش، مخالفت‌ها و انتقادات زیادی به ویژه از سوی استادان، معلمان و والدین سنت‌گرا را به دنبال داشته است.
قطعاً این مخالفت‌ها در میان والدین و معلمان کشورهای در حال توسعه بسیار شدیدتر است و آنها به سختی یادگیری همراه را به رسمیت خواهند شناخت.
در پایان
یادگیری الکترونیکی یا به زبان ساده‌تر، انتقال دانش با استفاده از بسترهای فناوری اطلاعات، به یکی از شیوه‌های موفق یادگیری علوم در قرن بیست و یکم تبدیل شده است.
در این میان، یادگیری همراه به عنوان یکی از زیرشاخه‌های این رویکرد، اهمیت زیادی دارد.
چرا که این شیوه یادگیری مرزهای جغرافیایی را در نوردیده است و کاربران با هزینه‌های نسبتاً اندک می‌توانند به حجم عظیمی از اطلاعات و دوره‌های آموزشی مختلف دسترسی یابند.
محبوبیت تلفن‌های هوشمند همراه در سال‌های اخیر باعث رشد سریع این شیوه آموزشی شده است و در کنار آن، زمزمه‌های به راه افتادن سرویس‌های 5G در کشورهای مختلف جهان، رشد بیش از پیش آن را نوید می‌دهد.
منابع:
Wikipedia.org
Easy-LMS.com
eLearningLearning.com